زمانیکه از ادبیات عصرنهضت
سخن می گوییم، بیشتر افراد چنین گمان می کنند که در این دوره تمامی ادیبان
و شاعران از هر آنچه که رنگ و بوی ادبیات کلاسیک داشت ،گریزان شدند و
علیه سبک قدیم شوریدند؛ اما با مطالعه بیشتر و عمیق تر پی می بریم که در
عصر نهضت ادبی ، استادانی وجود داشتند که بر اصالت عربی و اسلوبهای کهن
اجدادشان سخت پایبند بودند.
اینان توانایی و مهارت بسیاری در زمینه
های مختلف ادبیات و نیز علوم بلاغی و لغوی داشتند و بر حفظ آنها تاکید می
کردند.از جمله این اساتید،"شیخ ناصیف یازجی" را می یابیم که کمتر کسی به
شناخت این ادیب و شناساندن سبک و آثار وی پرداخته است.
شیخ ناصیف در سال 1800م در لبنان میان
خانواده ای اصیل متولد شد . او از همان کودکی به آموختن علم و ادب پرداخت و
از ده سالگی به سرودن شعر روی آورد.بیشتر اشعار این استاد در زمینه حکمت و
رثا است. او هیچگاه ابزار مدح را در راه چاپلوسی و کسب مال دنیا به خدمت
نگرفت.بسیار بر حفظ ارزشهای ملی – عربی پایبند بود و در تمام ظواهر زندگی
اش به واقع عمل می نمود.
یازجی تمام عمرش را صرف مطالعه و تحقیق و
تالیف کرد وچنان شهرتی کسب نمود که دانشجویان و اساتید از اقصی نقاط
کشورهای عربی به سوی او می آمدندتا از سرچشمه دانش او جرعه ای نوشند.
شیخ ناصیف فرزندانی نیک تربیت نمود که
برخی از آنها در زمینه شعر و ادب مشهور می باشند. از جمله فرزندان او "شیخ
ابراهیم یازجی" است که راه پدر را ادامه داد.
شیخ ناصیف بجز مجال ادب در زمینه صرف و نحو و علوم بلاغی و منطق و طب و موسیقی از خود آثار ارزنده ای بجا گذاشت.
اما در زمینه ادبیات ،مقامات او در خور
توجه می باشد. کتاب "مجمع البحرین " شامل شصت مقامه است که به شیوه مقامات
حریری نگاشته شده است. این کتاب مجموعه لغوی عجیب و با ارزشی می باشد که
در بر دارنده حوادث تاریخی و تفاصیل دقیقی راجع به آداب و رسوم عربها در
زندگی و منش و جنگها و افتخارات آنهاست.همچنین پر از ضرب المثل و معما می
باشد.
بجز مجمع البحرین ،یازجی دیوان شعری از
خود به جا گذاشت که موضوعات مختلفی چون غزل ، مدح،رثا ،حکمت و تاریخ شعری
را در بر می گیرد. ولی در مجموع می توان گفت دیوان وی رنگ و بوی حکمت دارد
چرا که شیخ علاوه بر آنکه قصاید مستقلی در زمینه حکمت سروده ، در مدح ها
دو رثاهایش هم حکمت بسیاری آورده است . شبخ ناصیف در اشعارش بسیار رهروی
متنبی می باشد .او متنبی را بسیار دوست می داشت و سبک وی را تقلید نمود .
بنابراین اشعار یازجی به همان سبک قدیم سروده شده است و در نهایت جزالت و
فخامت لفظ و معنا می باشد .
این رساله شامل چهار فصل می باشد :
فصل اول به اوضاع سیاسی ،اجتماعی ،ادبی و فرهنگی جهان عرب در قرن نوزدهم به صورت مجمل پرداخته شده است .
در فصل دوم زندگی « شیخ ناصیف یازجی » و آثار وی مورد برسی قرار گرفته است .
در فصل سوم به صورت مجزا مقامات شیخ – که اثر گرانبهایی است- و نیز سبک شیخ در مقامات آمده است .
و در فصل آخر دیوان شعری شیخ همراه با ترجمه برخی اشعار وی و بیان برخی نکات بلاغی مورد کنکاش واقع شده است .
فهرست
چکیده
پیشگفتار
بخش اول:اوضاع سیاسی ، اجتماعی، فرهنگی و ادبی
جهان عرب و لبنان در قرن نوزدهم
-اوضاع سیاسی
- اوضاع اجتماعی
- اوضاع فرهنگی و ادبی
بخش دوم: نگاهی به زندگی و آثار ناصیف یازجی
فصل اول:تاریخچه زندگی ناصیف یازجی
- اصل خاندان
- در دربار امیر بشیر شهابی
- زندگی ناصیف در بیروت
- وفات یازجی
- مقام و منزلت ناصیف یازجی
فصل دوم:گذری بر آثار شیخ ناصیف یازجی
بخش سوم:بررسی مجمع البحرین
فصل اول: ویژگی مقامات
فصل دوم:برگزیده ای از مقامات شیخ ناصیف یازجی
- المقامه الطبیه
- المقامه العقیقیه
- المقامه النجدیه
بخش چهارم: پژوهشی در دیوان یازجی
فصل اول:ویژگیهای شعر ناصیف
فصل دوم:اغراض شعری
- مدح
- رثا
- حکمت
- غزل
- تاریخ شعری
منابع و ماخذ
ملخص الرساله
